باغ وحشی انسانی در بلژیک!| تصویر کودک کنگویی در قفس سال ۱۹۵۵

رویداد۲۴ | در جریان نمایشگاه جهانی بروکسل در سال ۱۸۹۵، دولت بلژیک خانواده‌هایی از کنگو را ربود و آنها را در قالب "باغ‌وحش انسانی" به نمایش گذاشت. بزرگ‌ترین شهر‌های اروپا، از جمله پاریس، هامبورگ، لندن و میلان، همچنین شهر‌های آمریکایی از جمله نیویورک و شیکاگو نیز در دهه ۱۸۷۰ باغ‌وحش‌های انسانی داشتند.

در تصویر بالا مربوط به سال ۱۹۵۵ دو کودک بلژیکی را مشاهده می‌کنید که پدرشان یک کودک آفریقایی را در قفس برای سرگرمی بچه‌هایش به خانه برده است.

شصت سال پیش، بلژیک افتتاح نمایشگاه جهانی ۱۹۵۸ را جشن گرفت؛ یک مراسم پر زرق‌وبرق ۲۰۰ روزه که به پیشرفت‌های اجتماعی، فرهنگی و تکنولوژیکی پس از جنگ اختصاص داشت. گفته می‌شود این رویداد همچنان جایگاه مهمی در حافظه جمعی ملت بلژیک دارد. اما در این رویداد اتفاق دیگری هم افتاده است که شاید وجدان معذب اروپایی از یادآوری آن خودداری می‌کند و آن نمایش زنده مردان، زنان و کودکان سیاه‌پوست برای سرگرمی بود که تحت عنوان باغ وحش انسانی مشهور شده است. نمایشگاهی که الان حتی تصور آن نیز برایمان تلخ و منزجر کننده است. این آخرین «باغ‌وحش انسانی» جهان بود.

باغ‌وحش انسانی، بلژیک، ۱۹۵۸

بنا بر گزارش گاردین؛ بلژیک تا سال ۱۹۵۸، همچنان کنگو را در استعمار خویش داشت، سرزمینی ۸۰ برابر بزرگ‌تر از مساحت خود بلژیک که برای این کشور منبع غنی ثروت بود. این سرزمین ثروتمند از لحاظ منابع معدنی نه تنها از نظر اقتصادی برای بلژیک بسیار سودآور بود، بلکه به این کشور کوچک اروپایی، که در سایه قدرت‌هایی مانند بریتانیا و فرانسه قرار داشت، جایگاهی در جهان می‌بخشید. در واقع بلژیک از این طریق بود که توانست در بین قدرت‌های اروپایی شهرتی دست و پا کند و البته از طریق استعمار خود به پیشرفت صنعتی خویش بپردازد. نمایشگاه ۱۹۵۸ فرصتی برای سیاستمداران بلژیکی نیز بود تا این دستاورد‌ها را که حاصل غارت منابع معدنی و انسانی کنگو بود، برجسته کنند و پیوند ویژه‌ای که با استعمار کنگوداشتند، به رخ بکشند.

بیشتر بخوانید: آغوشی از سر شفقت| عکسی که موفق به کسب جایزه پولیتزر شد

در بخشی از نمایشگاهی که در بلژیک برای معرفی دستاورد‌های این کشور به نمایش درآمد، در زمینی به مساحت سه هکتار، مردان، زنان و کودکان کنگویی در لباس‌های «سنتی» پشت حصار‌های بامبو برای نماشای مردم وجود داشت.

تاریخچه‌ای از باغ‌وحش‌های انسانی

البته لازم است بدانید که باغ‌وحش‌های انسانی در اروپا چیز جدیدی نبودند و اولین بار نیز در بلژیک ایجاد نشد، بلکه در اوایل قرن بیستم در لندن، پاریس، اسلو و هامبورگ به طور منظم غاز این نوع نمایشگاه‌ها برگزار می‌شدند. مثلاً در سال ۱۹۰۶، یک مرد جوان کنگویی با دندان‌های تیزشده در باغ‌وحش برانکس نیویورک در کنار میمون‌ها به نمایش گذاشته شد.

در تابستان ۱۸۹۷، شاه لئوپولد دوم ۲۶۷ کنگویی را به بروکسل بلژیک آورد تا اطراف کاخ استعماری خود در تروورن، شرق بروکسل، به نمایش بگذارد. بازدیدکنندگان می‌توانستند از پل‌ها عبور کنند تا بهترین منظره را ببینند. در آن تابستان سرد، هفت نفر از کنگویی‌ها به دلیل ذات‌الریه و آنفلوآنزا جان باختند و اجساد آنها در یک گور دسته‌جمعی بدون علامت دفن شد!

نمایشگاه ۱۹۵۸، اما کوچکتر بود و محتوای مشابهی داشت. یک روستای شماتیک ایجاد شد که کنگویی‌ها زندگی روزمره خود را به از جمله هنر‌ها و صنایع دستی در کنار کلبه‌های حصیری به نمایش می‌گذاشتند. این افراد حتی توسط زنان و مردان سفید پوست تمسخر می‌شدند. یکی از خبرنگاران در آن زمان نوشت: «تماشاگران اگر هیچ واکنشی نشان نمی‌دادند، دست کم پول یا موز به داخل حصار‌های بامبو پرت می‌کردند.»

کنگویی‌هایی که در این نمایش حضور داشتند، جزو ۵۹۸ نفری بودند که از آفریقا برای کار در نمایشگاه آورده شده بودند. شرایط اقامت سخت، محدودیت‌ها و آزار‌های روزانه در نمایشگاه باعث شد بسیاری از آنها خواستار بازگشت به خانه شوند.

این باغ‌وحش انسانی بسته شد، اما خاطره آن به عنوان آخرین نمونه از باغ وحش انسانی در تاریخ ثبت شد. دو سال بعد، در ژوئن ۱۹۶۰، کنگو استقلال خود را به دست آورد و بساط اینگونه اقدامات غیرانسانی برچیده شد.

لازم به ذکر است که نمایشگاه دائمی که از ۱۸۹۷ ایجاد شد، اکنون به عنوان موزه سلطنتی آفریقای مرکزی شناخته می‌شود. گیدو گریسلس، مدیر این موزه، تمرکز خود را بر مبارزه با تعصباتی که در مرکز این باغ‌وحش انسانی قرار داشت و همچنان پابرجاست، قرار داده است. جنبش‌های زیادی اکنون سعی می‌کنند از حقوق سیاهان دفاع کنند.